We kunnen veel van kinderen leren (Deel vier)

Tekst: Edeltraud Konradt; Foto's: firmm

Zoals elk jaar op het einde van het seizoen vat Edeltraud de meest interessante kindervragen en beweringen samen en beantwoordt ze uitvoerig.

Worden dolfijnen ook ziek?

Ja, ze kunnen heel veel ziektes krijgen.

Dolfijnen hebben lichamelijke overeenkomsten met mensen, waardoor zeezoogdieren ook aan dezelfde ziekten kunnen lijden.

delphinschutz.org heeft een reeks besmettingsrisico’s en gevaren bij het zwemmen met dolfijnen en in dolfinaria opgesomd.

Zo werden

• streptokokken gevonden; zij veroorzaken o. a. keelontstekingen, roodvonk en longontstekingen.
• Stafylokokken veroorzaken o. a. hersenvliesontsteking, longontsteking, nier- en wondinfecties.
• Pseudomonas zijn verwekkers van ademhalingsziekten zoals de veteranenziekte en chronische longinfectie.
• Aeromonas zijn bacteriën, die diarree, wondinfectie en urineweginfecties veroorzaken.
• De bacterie Erysipelothrix rhusiopathiae anderzijds veroorzaakt huidirritaties, de bacterie Vibrio cholerae o. a. cholera.
• Clostridia veroorzaken o. a. tetanus.
• Mycobacteriën zijn de oorzaak van huidinfecties en tuberculose.

Daarbij komen een serie virale infecties zoals pokken, hondsdolheid en rotavirussen (laatstgenoemde kunnen diarree en braken uitlokken). Ook door schimmels opgewekte ziekten zoals blastomycose zijn gevaarlijk en kunnen de lymfeknopen en inwendige organen aantasten.

Deze lijst verwijst naar dolfijnen in dolfinaria.

Maar ook in de vrije natuur zijn dolfijnen aan hoge besmettingsrisico’s blootgesteld, bijv. door algen, zware metalen (vooral lood en kwik) of organochloor. Deze zeewatervervuiling is afkomstig van reusachtige afvaltapijten, alsook van pesticiden, herbiciden, kunstmest, reinigingsmiddelen, afvalwateren en oliën die in de zee stromen. Daarvan worden ook andere zeezoogdieren ziek, zoals zeehonden, pinguïns en schildpadden. Ook vissen zijn belast. De hele voedselketen in de zee is door de vervuiling getroffen.

In de Baai van Eckernförde werd in april 2020 een dolfijn gespot, die een aantasting door schimmels op de huid had en hoestte. De dolfijn stierf eind januari 2021. Het autopsieverslag noemde als oorzaak longontsteking, veroorzaakt door longwormen. Naast de longontsteking had hij enorme maagzweren en een ernstige huidziekte (pokken). Dat verzwakte zijn immuunsysteem. Of ook de stress , waaraan het dier was blootgesteld door te veel bezoekers in de baai, een trigger voor de verzwakking van het immuunsysteem was, blijft onopgehelderd.

Parasitaire longwormen worden door zeehonden en dolfijnen met het voedsel opgenomen en komen daarna in de longen terecht. Daar kunnen ze bij een hevige aantasting longontstekingen verwekken, waaraan het zeezoogdier dan sterft.

Andere ziektes:

– Diabetes type 2: Dolfijnen kunnen na het eten een te hoge suikerspiegel in het bloed hebben, die, anders dan bij mensen, vanzelf weer daalt.

– Nierstenen

– Longziekten, of beter gezegd longwormen

– Huidziektes: aantasting door schimmels en ontstoken wonden

Hier wil ik mijn de ziektenlijst graag beëindigen, want hij zou nog veel langer kunnen zijn. Ik ben geschokt; dat zou ik niet voor mogelijk hebben gehouden.

Waarom eten orka’s geen mensen?

… In het water zou de mens toch hulpeloos zijn en dus een gemakkelijke prooi.

Zeebiologen zeggen daarover: „Orka’s zijn intelligent en nieuwsgierig. Misschien zien ze het verschil tussen intelligente wezens en hun prooi en vallen ze ons daarom niet aan…

Orka’s vissen met luchtbellen

Ja, dat klopt voor kleine vissen zoals haringen. Individuele vissen vangen is teveel werk en niet de moeite waard; dus ontwikkelen de orka’s een strategie.

Eerst isoleren orka’s een deel van een reusachtige viszwerm. Ze omsingelen hem, zodat de vissen niet meer kunnen ontsnappen. Enkele orka’s duiken nu onder de geïsoleerde viszwerm en laten luchtbellen opstijgen, om de vissen naar het wateroppervlak te drijven. Dan slaan ze met hun staartvinnen op het wateroppervlak. De vissen worden doodgeslagen of verdoofd. Nu is het eten opgediend: het uitgebreide diner begint. Dit gedrag werd vóór Noorwegen waargenomen.

Orka’s eten haaien

Hoewel ik deze uitspraak van een kleine jongen in mijn lezing met „ja” beantwoord heb, moet ik ze hier nu corrigeren.

De wetenschapster Lauren Smith heeft waargenomen dat orka’s jacht maken op witte haaien en daarna de ingewanden opeten. De reden hiervoor is dat de lever van de haaien een oliehoudende substantie bevat. Dat zijn belangrijke voedingsstoffen voor de orka’s.

Wat doen walvissen en dolfijnen met de beenderen en graten van hun prooi?

Nou, ze worden mee doorgeslikt, want walvissen kauwen niet. Dolfijnen eten vis, de hele vis; hij wordt in zijn geheel ingeslikt en in de maag worden de graten door het maagsap opgelost. De onverteerbare delen worden via de uitwerpselen uitgescheiden. Bij de grote walvissen is het net zo: het voedsel wordt in zijn geheel opgeslokt. Is de prooi, bijvoorbeeld bij de orka, een zeeleeuw, dan wordt de prooi verscheurd en in stukken opgeslokt.

Hoe planten dolfijnen zich voort?

Oké dus: Let’s talk about dolphin sex!

Dolfijnen zijn zeer handtastelijk. Ze raken elkaar dikwijls en graag aan met de voorvinnen, die heel gevoelig zijn. De aanrakingen versterken het samenhorigheidsgevoel. De paringsdaad zelf duurt maar een paar seconden. Dolfijnen doen het vaak en met wisselende partners; dat is een deel van hun sociale structuur. Ook masturberen (elkaar op de zeebodem wrijven en seksueel opwekken) en stimuleren binnen hetzelfde geslacht, oefenen en uitproberen werden waargenomen. De wederzijdse opwekking gebeurt door de aanraking van de bek en door heel gebundelde klanken op de geslachtsopeningen van de andere dolfijn. Vrouwtjes worden geslachtsrijp rond de leeftijd van 9 jaar, de mannetjes pas rond de leeftijd van 15 jaar. Het seksueel oefenen en experimenteren begint weliswaar al veel vroeger. De geslachtsrijpheid van walvissen varieert echter van soort tot soort. Dolfijnen bedrijven de liefde buik tegen buik.

Hoe spreken potvissen?

Ze produceren roepgeluiden en klikken toonreeksen. Rechts en links onder het blaasgat bevinden zich twee bijeenbehorende lippen, waardoor lucht wordt geperst. Zo ontstaan de kliks of pieptonen.

Wetenschappers hebben ontdekt dat niet elke potvis op exact dezelfde manier klikt. Afhankelijk van waar hij leeft, klikt hij anders. Daarom hebben onderzoekers ze ingedeeld in zogenaamde walvisclans. Eke clan heeft zijn eigen klikgeluiden. Aan de reeks klikken herkennen wetenschappers hun migratieroutes en hun habitat. De klikgeluiden dienen echter ook voor de oriëntatie in de zee en het vinden van voedsel. Hun klikgeluiden zijn over grote afstanden te horen. Ze vertellen uit welke clan ze komen, wat ze op het moment doen en meemaken en waarschuwen ook voor gevaren.