Een eiland gevormd door potvissen
door Sonja Van Den Bossche
Tekst: Brigitte Achatz; Foto's: firmm
25 september zou een heel bijzondere dag worden in de geschiedenis van de potvisobservatie in de Straat van Gibraltar. Al van de eerste septemberweken hadden we af en toe één of twee potvissen gespot, wat deed vermoeden dat ze weer in de buurt waren. Met lichte poniente verlieten we dus op die dag de haven en vertrokken naar het westen. Na ongeveer 45 minuten ontstond er opwinding: we hadden de blaaswolk van een potvis op verre afstand op 11 uur gesignaleerd. Zo snel mogelijk voeren we erheen en toen we dichterbij kwamen, merkten we dat daar een hele groep dieren aan de oppervlakte lag. Naast de potvissen bespeurden we ook enkele grindwalvissen. We konden onze ogen niet geloven. We probeerden te raden hoeveel dieren hier dan uiteindelijk waren samengekomen. Ten minste vijf, werd er eerst gezegd, dan zes. Eduardo beweerde: „Nee, het zijn er minstens zeven.” De andere bemanningsleden probeerden zich ingespannen te concentreren en het werkelijke aantal te achterhalen. Tenslotte was iedereen op het flydeck het erover eens dat er tien dieren waren. Ik had ondertussen al kippenvel. We trachtten te weten te komen wat deze potvisbijeenkomst te betekenen had.
Uit alle richtingen kwamen nu ook grienden van ver weg aangezwommen. Ze schaarden zich rond de potvissen en bouwden een muur om hen heen. Gonzo, Zackzack, Gorro en Edu waren allemaal meegekomen. Het was een ongelooflijk spektakel. De potvissen handelden niet veel: af en toe zagen we een deel van een kop uit het water uitsteken, dan weer een stuk van een staartvin, dan weer verenigden ze zich om zogenaamde sterformaties te vormen. Dat doen ze normaal gezien om een ziek of een gewond dier te beschermen. Ze omcirkelen het, met de staartvinnen naar buiten gericht, om eventueel een aanvaller in vlucht te kunnen slaan. Het kon echter ook zijn dat ze een kalf in hun midden hadden en beschermden. Onderzoekers noemen deze formatie meestal „verdedigingshouding”. Wat we op deze dag zagen, maakte echter een heel vredige indruk. Ze braken de formatie van tijd tot tijd weer op; na ongeveer een halfuur sloten ze opnieuw aan elkaar als de kroonbladeren van een margriet. De grindwalvissen eromheen leken ons ook tamelijk ontspannen: soms zagen we ze „spyhoppen“. Om de ontmoeting nog compleet te maken, waren er ook enkele grote tuimelaars bij gekomen, die nu een beetje verder weg, hoge sprongen uitvoerden. We konden ons geluk nauwelijks bevatten en staarden geboeid naar het landschap.
Na een tijdje zagen we dat in de verte een grote zwerm meeuwen kwam aangevlogen. Ze waren waarschijnlijk ook benieuwd wat deze enorme samenscholing van zeezoogdieren te betekenen had. Ze dachten zeker dat het grote aantal dieren impliceerde dat daaruit misschien een hapje eten voor hen zou kunnen voortkomen. Nadat ze een paar rondjes over het gezelschap hadden gevlogen, hun nieuwsgierigheid hadden bevredigd en zagen dat daar wellicht niets eetbaars viel te rapen, trokken ze weer verder. Voor ons was het nu ook al stilaan tijd om terug te varen; de twee uur waren vliegensvlug voorbijgegaan.
Het was natuurlijk duidelijk dat we op de volgende trip onmiddellijk terug zouden varen naar de plaats, waar we ze achterlieten. En inderdaad, we vonden ze weer, doch een heel stuk verder westelijk. De eerste drie vonden we ongeveer een mijl verwijderd van het oorspronkelijke punt; ze waren nog vergezeld door de grienden. Nog eens een mijl verder bevonden zich de 10 dieren, die nu rustig op een rij naast elkaar lagen. Zonder veel drukte, gewoon onbewogen naast elkaar, als parels aaneengeregen. Grindwalvissen waren niet meer te zien: blijkbaar hadden deze dieren voor de grienden te snel gezwommen om ze te kunnen bijhouden. De potvissen konden we nog een hele tijd gadeslaan, maar toen doken ze één voor één onder.
Wat een ongelooflijk voorrecht om tien potvissen na elkaar te zien duiken. De tocht daarna probeerden we de dieren nog eens te vinden, maar helaas haalde de opzettende mist een streep door de rekening. Hoe dan ook, voor alle deelnemers was deze dag van de potviswaarnemingen heel bijzonder: zoiets zie je slechts zelden in de Straat van Gibraltar.