Dolfijnen en walvissen te gast bij de WDR

Tekst: Alexander Rieger, Foto's: firmm

Het was een prachtige dag begin augustus. Het weer toonde zich, zoals al vele dagen eerder, van zijn beste kant. Automatisch begin je te glimlachen en van vreugde te stralen, zodra je uit het raam kijkt.

Hoewel ik nu al sedert vijf weken in het zuiden van Spanje woonde en mijn dagelijkse werk stilaan routine werd, genoot ik van ieder moment. De telkens weer opkomende gedachte aan waar ik was, wat ik bij firmm deed en hoe buitengewoon het was in vergelijking met mijn leven in Duitsland, maakte me gelukkig. Een heel fascinerend effect voor mij was mijn groeiende onverschilligheid, die ik voelde tijdens de dagelijkse werktijd. Terwijl ik in Duitsland eerder gewend was aan het „klassieke concept” van de 5-dagenweek, liepen de dagen in Tarifa zo maar in elkaar over. Weekends werden plots werkdagen, waarop ik soms zelfs tot 20:00 uur aanwezig was. Het gekke daaraan was: tijdens mijn hele vrijwilligerschap heeft dit me geen minuut gestoord. Het tegendeel was eerder het geval. Zodra je buiten op het water bent, de dieren beleeft en de vreugde van alle mensen om je heen meemaakt, vergeet je bijna al het andere. De af en toe voorkomende vrije dagen deden dan soms zelfs een vakantiegevoel ontstaan in deze heerlijke tijd.

Na enkele werkdagen besloot ik daarom om op een van deze vrije dagen naar Sevilla te rijden met mijn intussen aangekomen bezoek uit Duitsland. Het was ’s avonds tegen zevenen en we waren ons juist aan het voorbereiden op een gezellige avond met tapas en wijn, toen ik een mail van Katharina ontving.

„Hallo Alexander. We werden om informatie gevraagd betreffende een verhaal van een Duitse vrijwilliger. En wie komt er in vraag: onze Alexander! Al het andere dan mondeling. Van harte, Katharina.“

Toen ik verder las in Katharina’s e-mail, vond ik de originele mail van de WDR. Christian Dassel en zijn team van de WDR-bustour waren juist onderweg in Spanje en maakten een portret van 15 interessante personen die daar iets spannends deden. En nu, na enkele onderzoeken, waren ze op firmm gestuit en zouden graag een vrijwilliger interviewen, luidde het. „En deze vrijwilliger zal ik zijn?”. Deze gedachte schoot door mijn hoofd. In een fractie van een seconde besliste ik bijna ongecontroleerd dat dit als een spannende ervaring klonk. Spontaan en zonder er verder veel over na te denken, riep ik mijn bezoek dus lachend toe:

„Hé, ik kom op tv!“.

In fragmenten vertelde ik over Katharina’s onverwachte mail en de informatie die daarin stond. Enthousiasme verspreidde zich over onze kleine groep. Zelfs een klein applaus liet niet lang op zich wachten – hoewel ikzelf eigenlijk toch helemaal niets kon doen aan de situatie waarin ik me nu bevond. Met een kort „Dat klinkt spannend. Ik doe mee,” antwoordde ik Katharina, vóór de eigenlijk geplande avond in Sevilla begon.

Dat dit verzoek geheel ernstig gemeend was, ontdekte ik de volgende ochtend, toen een mail van Christian Dassels team in mijn mailbox belandde. „Leuk, dat dit lukt. We zouden graag op 10/08/2019 met de cameraploeg langskomen en zouden graag eerst nog eens kort telefonisch overleggen met Alexander,” luidde het. „Op 10/08?” schoot het door mijn hoofd. „Dat is al over vijf dagen!” Wat bij mijn belofte nog ongelooflijk ver weg leek, zou me nu sneller dan ik wilde, inhalen. Een eerste twijfel verspreidde zich.

„Of ik er zo goed over nagedacht heb?

Waarom ik eigenlijk en niet een andere vrijwilliger? Is dat nu bindend of kan ik er toch nog eens over nadenken?” Zonder concrete antwoorden op deze vragen begon ik aanvankelijk de gedachte aan het draaien van de film te verdringen en maakte mezelf wijs dat alles wel goed zou komen. Het hielp en verminderde de opwinding een beetje. Maar zelfs de beste verdringing van gedachten helpt weinig, als je tegen de tijd vecht. En dus moest ik me verzoenen met de gedachte dat ik wel gauw op de Duitse televisie te zien zou zijn. „Nou goed, hoeveel mensen zullen dat wel zien?” vroeg ik mezelf af, terwijl ik de situatie wat relativeerde.

Omdat de resterende tijd tot aan de opname nu zo drong, besloot ik de volgende dag onmiddellijk het camerateam te bellen, om een vooroverleg te doen. Aan de telefoon werd ik verwelkomd door de lieve, welwillende en vriendelijke stem van Barbara. Ze vertelde me iets over het concept van de uitzending, stelde kort en bondig het camerateam voor en gaf daarna verrassend snel het woord aan mij. We spraken een beetje over mijn persoon, mijn leven in Duitsland en mijn motivatie om een vrijwilligerschap op te nemen bij firmm in Zuid-Spanje. Toen vonden we elkaar thematisch heel snel bij de waarnemingen van walvissen en dolfijnen. Ieder van ons vertelde over zijn eigen ervaringen met de dieren in vroegere jaren en de daarmee verbonden fascinatie, die tot hiertoe bleef. Ik was een beetje verbaasd hoe snel je je zo nauw verbonden kan voelen met wildvreemde mensen, als ze zo meelevend en geïnteresseerd een passie delen. Ten slotte kwam het gesprek op een gegeven moment op de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar. Ik vertelde over welke walvissen we op de draaidag waarschijnlijk zouden tegenkomen, hoe ze zich gedragen en welk tijdstip geschikt zou kunnen zijn voor een tour samen. Enthousiast luisterde Barbara – en waarschijnlijk ook alle resterende teamleden – naar mij.

„Zullen we orka's zien?" vroeg ze me. „Ik hou van orka's“.

Deze vraag had ik op de boot al talloze keren gehoord en zoals reeds aan de vele gasten vroeger, legde ik ook aan Barbara uit dat de kansen daarop niet erg groot waren. Waarom dit zo was, kon niemand precies zeggen. We hadden ze in alle geval al sedert vele dagen niet meer gezien. Bovendien was de tijd van een twee uur durende boottocht gewoonlijk niet voldoende om naar het gebied te varen waar we denken dat de orka’s doorgaans zijn. De waarschijnlijkheid was dus zeer klein. „Maar we zullen met grote zekerheid veel andere prachtige dieren zien,” gaf ik haar moed. „Om het even welk tijdstip jullie graag zouden meevaren, het zal hoe dan ook de moeite waard zijn.” Ik merkte hoe de voorvreugde bij Barbara toenam. De vraag die me echter het meest interesseerde – namelijk hoe de dag van de kant van de WDR precies zou verlopen – bleef op dit moment voor mij weliswaar onbeantwoord. Op de een of andere manier had ik wel het idee dat er een soort van concreet draaiplan en nauwkeurig gestructureerde richtlijnen voor alle deelnemers aan de opname moesten zijn. „Bij de televisie is toch alles altijd heel precies gepland en weet iedereen honderd procent wat hij of zij moet doen,” dacht ik rustig. Dat ik de WDR-bustour daarbij wel verwarde met het draaien van een bioscoopfilm, begreep ik evenwel pas later. In de loop van het telefoongesprek was ik er namelijk van bewust dat er geen vast verloop was. Alles moest zo echt en spontaan mogelijk zijn. Geen plannen, geen voorafgaande ontmoeting, geen repetities. „We zouden je gewoon graag tijdens je heel normale werkdag in Tarifa vergezellen en een idee krijgen hoe zo’n vrijwilligerschap bij firmm verloopt. De kijker mag niet de indruk krijgen dat we alles met elkaar hebben afgesproken,” zei Barbara. „Daarom zouden we ook graag meteen tijdens onze eerste ontmoeting filmen, als dat voor jou oké is?” voegde ze eraan toe. „Dat kunnen we zo doen,” zei ik lichtjes lachend uit nervositeit en opwinding. Het feit dat ze me nog meedeelden dat de WDR-bustour ongeveer een miljoen kijkers per uitzending heeft, verminderde mijn opwinding nu niet echt. Er was evenwel geen weg terug. „Erg leuk. Dan kijken we uit naar de kennismaking met jou en naar de dag bij jullie in Tarifa,” zei Barbara nog, voordat we beiden uiteindelijk ophingen. Met een ietwat onbehaaglijk gevoel liep ik terug naar het firmm-kantoor in de haven en regelde ik met mijn collega’s de aankomst van de WDR en hun deelname aan de boottrip om 12:00 uur. Ondanks de onopvallend aanwezige opwinding over de komende shoot bracht ik de paar dagen tot de opname dan toch door in de gebruikelijke Spaanse kalmte. Pas toen de draaidag dan was gekomen, keerde de nervositeit terug.

Het is 10/08/2019. Vandaag was het dus zover

– mijn eerste opnames met een televisieploeg. Na een vrij kort ontbijt en mijn hoop om er niet heel onhandig uit te zien, vertrok ik kort daarvoor gewoon te voet naar het nabijgelegen ontmoetingspunt bij het firmm-„centro”. Kort vóór mijn aankomst zond Barbara me nog een foto van de WDR-bus, die vóór het firmm-kantoor op me wachtte.

„Nu wordt het menens,” dacht ik. Mijn op dat moment nog verdrongen opwinding steeg bijna explosief, toen ik het tv-team rond Christian Dassel luttele meters vóór me zag. Voor de weinig resterende meters probeerde ik nog wat woorden te bedenken.

„Kom nu louter ontspannen en beheerst over, vergeet niet te praten, wees overtuigend, vertel geen onzin, loop rechtop, glimlach, kijk in de camera, wees jezelf,"

trachtte ik me telkens weer wijs te maken. Doch toen het begroetingsmoment daar was, waren al mijn eigen raadgevingen weg en ik doorleefde het ogenblik gewoon met die woorden, waaraan ik dacht. Misschien zeker niet de beste keuze, maar in elk geval origineel en niet geveinsd.

Ik begroette Christian en het team en we begonnen een beetje te babbelen. Ik legde uit welke dieren we vandaag waarschijnlijk zouden ontmoeten. Naast de grindwalvissen, de soort die we wellicht het vaakst zien – vertelde ik over de gewone dolfijnen, de tuimelaars en de gestreepte dolfijnen. Na ongeveer een minuut was de welkomstopname dan al voorbij. „Zo opwindend en erg als in mijn gedachten, was het echter helemaal niet,” dacht ik stil. Christian en zijn team waren ontzettend vriendelijk en pas na het eerste interview konden we dan zonder camera met elkaar kennismaken. Veel tijd hadden we daarvoor echter niet, want het was intussen ongeveer 9:45 uur. Tot het begin van de „charla” – de informatievoordracht vóór elke boottocht – was het nog maar ongeveer 20 minuten. We waren dus al een beetje laat, omdat er vóór de lezing ook nog wat voor te bereiden was. Kleren wisselen, microfoon bekabelen, geluidstest, de WDR-bus wegbrengen, de map voor de „charla” klaarmaken en natuurlijk het belangrijkste: naar de haven stappen en stoelen zetten voor alle bezoekers.

De voordracht zelf verliep tot nu toe zeer goed, ondanks de ietwat ongewone situatie door onze speciale gasten. De routine, die ik reeds door ontelbare lezingen tevoren kon vergaren, hielp de opwinding langzaam wat te laten verdwijnen. Toch was het bezoek van een televisieteam niet normaal en zelfs de gasten op de huidige tour merkten dat deze trip wel iets ongewoons was.

Na de voordracht moest het dan, zoals zo vaak, erg vlug gaan. Snel opkomende vragen van de gasten beantwoorden, tegelijkertijd stoelen wegbergen en vervolgens terugsprinten naar het firmm-kantoor om te wachten op het startsignaal voor de tocht. Veel tijd voor tussenvragen door Christian en zijn team bleef er toen helaas niet over.

„De boot is er. Jullie kunnen vertrekken!"

luidde het en wel haast onmiddellijk, toen ik bij het havenkantoor aankwam. Zoals gewoonlijk poogde ik zoveel mogelijk mensen in het Duits, Engels en Spaans te verwittigen dat de tour startte en ze mij naar de boot moesten volgen. Daar aangekomen, controleerden Edeltraud – een andere, al jaren lange vrijwilligster bij firmm – en ik samen de tickets van de gasten. Christian probeerde me tezelfdertijd nog enkele vragen te stellen, maar werkelijk tijd restte er daarvoor niet. Vanaf de bootsteiger hoorde ik Katharina namelijk al roepen dat iedereen aan boord moest gaan, want de volgende boot wachtte reeds om te kunnen aanmeren.

Toen begon het. Met onze gebruikelijke kalmte verlieten we langzaam de haven volgens de voorschriften. Zelfs na talloze tochten was dit telkens weer een spannend moment; je wist op dat ogenblik immers nog niet welke dieren je zou tegenkomen. Nog niet helemaal uit de haven, hoorde ik Edeltraud vanaf de zijkant roepen: „Jij zorgt vandaag voor het team van de WDR, ik voor de gasten!” Gelukkig werd ze vandaag door firmm samen met mij ingeschakeld, om me te assisteren op de boot. En dat was ook heel goed zo. Want zodra de trip echt begon, vroeg Christian me om naast hem te gaan zitten in het midden van de boot, om enkele vragen te beantwoorden. Terwijl ik een paar centimeter naast hem zat met de camera vlak vóór de neus, stak mijn nervositeit enigszins de kop op. Per slot van rekening wist ik nog steeds niet welke vragen hij me zou stellen. Maar net zoals ’s ochtends al was alle opwinding tevergeefs. Want de losse en ontspannen gespreksatmosfeer droeg er echt toe bij dat ik de werkelijkheid en de camera goed kon uitschakelen.

We spraken over hoelang we nu zouden uitvaren, hoe groot de kans was om dieren te zien en ook nog eens over de walvis- en dolfijnsoorten, die ons vandaag waarschijnlijk zouden ontmoeten. Het interview bestond meestal slechts uit korte, misschien één tot twee minuten durende, afzonderlijke opnames. Christian liet me nogmaals weten dat hij graag verschillende scènes wilde opnemen, om ze daarna dan samen te voegen. „Uiteindelijk moet dit een mooi, afgerond verhaal worden voor de kijker,” zei hij me tijdens een korte pauze. Terwijl ik Edeltraud met één oog ijverig aan het werk zag op de boot, had ik tussen de opnamen door dan ook altijd eens de gelegenheid om met Christian en zijn ploeg te spreken zonder camera. Dat was heel boeiend. Voor het eerst kwam ik zo namelijk iets te weten over het ontstaan van de WDR-bustour, de enorme inspanningen erachter en de motivatie die het team stimuleerde. We spraken een beetje over afgelopen draaidagen en de tot nu toe spannendste situaties, die Christian meemaakte. Midden in het gesprek werden we echter onderbroken. Aan onze stuurboordzijde kwamen immers de eerste dolfijnen bijeen. Onze boot vertraagde wat. „Een grote groep dolfijnen aan de rechterkant van de boot!” hoorden we Katharina tegelijkertijd roepen door de luidsprekers van de firmm Vision. Wat de gasten nu aangeboden kregen, was onbeschrijflijk. Een heel grote school gestreepte dolfijnen vergezelde ons gedurende verscheidene minuten op slechts enkele meters afstand. De bezoekers renden gewoonweg naar de rechterkant van de boot, om de dieren te kunnen observeren en fotograferen. Waar we ook keken, we waren omringd door dolfijnen. Zelfs enkele jonge dieren waren te zien. Overal voelde je de opwinding en het enthousiasme van de gasten. Ook Christian en zijn team stonden perplex.

„Wow, dat is toch waanzin! Zoveel dieren tegelijk!“

hoorde ik hem steeds weer zeggen. Doch de vraag hoeveel dieren we daar zagen, kon ik maar moeilijk beantwoorden. De snelle bewegingen van de dolfijnen en het aldoor boven water komen en duiken maakten een telling welhaast onmogelijk. Maar één ding was duidelijk: zo’n grote school gestreepte dolfijnen was niet alledaags. Het was dus een groot geluk om zulk waarnemingssucces te hebben. Iedereen genoot van dit ongelooflijke moment. Het duurde hierna een tijdje totdat we besloten om de dolfijnen te verlaten en op zoek te gaan naar een andere walvis- of dolfijnsoort. Onze boot zette koers naar het gebied van de grienden – althans daar waar we dachten dat ze zouden zijn. Christian ging met mij naar de boeg van de firmm Vision en we gingen samen op de uitkijk staan.

Maar minutenlang zagen we eerst niets, zodat we voorlopig naar het midden van de boot terugkeerden. Plotseling verspreidde zich een intense nervositeit. Opgewonden geroep en geschreeuw waren te horen. Ik gaf Christian een teken om elkaar weer in de boeg van het schip te ontmoeten. In alle opwinding was het niet gemakkelijk om ons door alle gasten, die soms heel dicht bij elkaar stonden in de smalle gangen van de boot, te bewegen. In de boeg aangekomen, kon ik nauwelijks begrijpen waar alle onrust vandaan kwam. Ik keek omhoog naar onze kapitein en Katharina en trachtte te achterhalen welke dieren ze spotten. Plots hoorde ik iemand roepen: „Orka’s! Orka’s!” Van mijn stuk poogde ik door de mensenmenigte heen een blik te werpen op het water.

„Orka's? Hier? Nu?“

dacht ik. Het leek ongelooflijk. We bevonden ons toch in een voor orka’s geheel atypisch gebied. Ergens kon ik dan toch een glimp opvangen en stond sprakeloos. Het was echt waar! Ze waren terug! We hadden de orka’s nu al ongeveer 14 dagen niet meer gezien en inmiddels bijna de hoop verloren ze hoe dan ook nog eens tegen te komen. Het feit dat we ze nu op een heel ongebruikelijke plaats zagen, terwijl we eigenlijk op zoek waren naar grindwalvissen, was voor iedereen uiterst verrassend.

Christian kwam geagiteerd naar me toe: „Orka’s?! Echt orka’s?!” riep hij. „Hoeveel zijn er?” Een beetje onzeker vertelde ik hem dat ik iets tussen drie en vijf van een andere gast had vernomen. Maar zoals even later bleek, moesten er veel, veel meer zijn. Katharina telde, geloof het of niet, 15 – 18 dieren, zoals ze me later meedeelde. De orka’s trokken van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan en kruisten daarbij toevallig onze route. Mee in de „bagage” hadden ze verschillende pasgeborenen, die ze waarschijnlijk in de Middellandse Zee ter wereld hadden gebracht. We volgden de orka’s gedurende verscheidene minuten, die als uren voelden. Het was één van die momenten die iemand tot tranen konden roeren. De dieren straalden een soort rust, elegantie, kalmte en vreedzaamheid uit, die haast onmogelijk in woorden uit te drukken was.

Voor alle deelnemers op de boot waren het ongeëvenaarde geluksmomenten. Op al mijn tochten had ik zoiets nog niet meegemaakt en zelfs Katharina vertelde achteraf hoe uniek zo’n ontmoeting is. De blijdschap en goede stemming stonden bij alle mensen op de boot op het gezicht te lezen. Edeltraud en ik omhelsden elkaar. Het was een van die prachtige ogenblikken waarop niemand echt had gerekend. Van vreugde heb ik Christian wel vijf keer verteld wat een onmetelijk geluk ze hadden aan boord van de firmm Vision te zijn tijdens deze tour. Als toerist, die voor één keer te gast was op een van onze boten, kon je denken dat dergelijke waarnemingen geregeld voorkomen. Maar wat we vandaag zagen, was allesbehalve normaal. Het zou zo’n moment zijn dat altijd in de herinnering van alle participanten blijft voortleven.

We benutten zoveel mogelijk tijd op het water, om de orka’s zolang mogelijk te volgen, voordat we ons op de terugweg naar de haven begaven. De terugtocht duurde zowat 30 minuten en hoewel de dieren al lang niet meer te bespeuren waren, zagen we de blijdschap van de gasten. Christian maakte van de terugtocht gebruik, om nog een kort interview bij Katharina af te nemen. Ook bij haar was het enthousiasme duidelijk merkbaar. Terug in de haven, ademde iedereen dan pas eens door. Christian, zijn ploeg en ik kozen voor een korte middagpauze. Met tapas hadden we wat tijd om de boottrip te evalueren en elkaar een beetje beter te leren kennen. Ik kwam van de aparte teamleden een beetje meer te weten over de motivatie en beweegredenen om bij de televisie te werken, wat heel interessant was. We dronken, lachten, genoten van het eten en stapten daarna op voor het laatste deel van de gezamenlijke draaidag. Christian wilde nog eens een ongestoord interview bij mij afnemen. We besloten dus om daarvoor naar de ingang van de haven te lopen, dicht bij het standbeeld El Sagrado Corazón de Jesús. Daar aangekomen, zetten we ons op de muur en lieten de dag eindigen.

In het interview vatte ik dan nog eens de zojuist beëindigde tocht samen en stipte opnieuw aan wat hem zo uitzonderlijk maakte. Later vertelde ik Christian nog een en ander over wat het voor mij betekende om een firmm-vrijwilligerschap op te nemen, waarom ik daartoe had besloten en wat het belangrijkste was dat ik van deze tijd met me zou meedragen. Vooral de laatste vraag was daarbij niet precies te beantwoorden. Naast de overweldigende emoties van zoveel boottrips, de ongelooflijke schoonheid van de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar en de fantastische indrukken van het landschap en de natuur waren het namelijk vooral de geweldige, lieve mensen, wier leven ik mocht leren kennen en wier vriendschap ons vandaag nog verbindt.

De opname stopte. „Zeer goed. Dat was het!” riep Christian me toe. Hij bedankte me voor deze spannende, interessante en leuke dag en liep met me terug naar de WDR-bus. Hier namen we uiteindelijk afscheid van elkaar.

Ik dank firmm en het hele WDR-bustourteam voor deze unieke kans en deze fantastische, fijne herinneringen.