Onderzoeksrapport Vinvissen (Balaenoptera physalus)

De vinvissen (Balaenoptera physalus), die we op onze tochten ontmoeten, vertonen een duidelijk migratiegedrag. In de zomer zwemmen de meeste van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan. Enkele zwemmen in deze tijd echter ook de Middellandse Zee binnen.

Positie vinvissen 1999–2015
Positie vinvissen 1999–2015

Tijdens hun trektochten door de Straat van Gibraltar gebruiken de vinvissen de voor hen gunstigere stroming: ze zwemmen naar de Atlantische Oceaan bij eb en naar de Middellandse Zee bij vloed.

Volgens onze computerberekeningen zwemmen 48 tot 122 vinvissen iedere zomer vanuit de Middellandse Zee westwaarts de Atlantische Oceaan binnen. Maar we kunnen telkens weer individuele vinvissen waarnemen, die in de zomer atypisch naar het oosten zwemmen. Misschien behoren ze tot de laatste overlevenden van de ooit vóór Gibraltar levende vinvissen, die tussen 1920 en 1960 vrijwel werden uitgeroeid. Huidmonsters en genetische analyses zouden nodig zijn om deze theorie te onderzoeken.

Mijlpalen in onze jaarverslagen

2006

Eerste analyses van de gegevens over vinvissen wijzen erop dat gemiddeld ongeveer 100-250 van deze dieren elk seizoen door de Straat van Gibraltar naar de Atlantische Oceaan trekken.

2008

  • vaakst voorkomende waarnemingen: in juli
  • waarnemingen van grotere groepen met maximaal 5 individuen
  • in totaal vier 5-koppige groepen in juli (trekken in deze tijd van het jaar de Middellandse Zee uit)

2009

  • vinvissen bedroegen voor de eerste keer 2 procent van de waarnemingen
  • vaakst voorkomende waarnemingen: in juni (22 dieren)
  • in totaal 39 dieren (daaronder 2 kalveren)
  • maar één grote groep van vijf dieren
  • juli: 11 vinvissen trokken de Middellandse Zee uit

2010

  • vaakst voorkomende waarnemingen: in juli en augustus
  • in totaal 23 dieren verdeeld over 14 ontmoetingen
  • vinvissen bedroegen 1 % van de waarnemingen
  • grootste groep bestond uit 3 dieren
  • mei: één kalf in gezelschap van twee volwassen dieren

2011

  • vinvissen werden het hele seizoen gezien (23 april tot 2 november)
  • in totaal 32 dieren verdeeld over 21 ontmoetingen
  • grootste groepen bestonden uit 3 dieren
  • april en juni: telkens één kalf in gezelschap van volwassen dieren

2012

  • 34 vinvissen, verdeeld over 23 waarnemingen (17 mei tot 21 september)
  • grootste groepen bestonden uit 3 dieren
  • 14 september: één kalf in gezelschap van een volwassen dier

2013

  • 32 vinvissen, verdeeld over 31 waarnemingen (11 april tot 15 oktober)
  • waarnemingen over een langere periode verspreid
  • trokken alleen of in groepen van maximaal 4 individuen rond
  • 29 juli: één kalf in gezelschap van 3 volwassenen

2014

  • 27 vinvissen, verdeeld over 19 waarnemingen (29 april tot 20 oktober)
  • trokken meestal alleen rond
  • 4 kalveren gespot
  • 5 juni: twee kalveren in gezelschap van 3 volwassen vinvissen
  • 2 waarnemingen van individuele, volwassen dieren, die midden in de zomer naar het oosten zwommen
  • oktober: individuele vinvis zwom eveneens naar het oosten (waarschijnlijk al op weg naar zijn wintertoevlucht in de Middellandse Zee; dier draaide kortstondig naar het westen, volgde een school gestreepte dolfijnen, die een school vissen achtervolgde)

Er lijkt een onveranderlijk aantal vinvissen te zijn dat in de zomer van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan trekt. Maar als we rekening houden met de in 2014 plaatsgevonden toename van tochten en het onveranderlijk gebleven aantal waargenomen vinvissen, zou het een lichte afname van hun migratie door de Straat van Gibraltar kunnen hebben veroorzaakt.

2015

  • 54 vinvissen verdeeld over 37 waarnemingen (18 april tot 31 oktober)
  • aanzienlijk meer dieren dan in de laatste 3 jaar
  • in totaal 5 kalveren; drie daarvan in juli
  • trokken meestal alleen rond
  • 5 waarnemingen van groepen van twee
  • 3 waarnemingen van groepen van drie
  • telkens 1 waarneming van vier/vijf per groep
  • zomer: migratie van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan
  • eind april tot begin augustus: vijf vinvissen naar het oosten
  • september, oktober: twee vinvissen naar het oosten (misschien op de terugweg naar de Middellandse Zee, waar ze de winter doorbrengen)

2016

  • 34 vinvissen, verdeeld over 25 waarnemingen (22 mei tot 6 oktober)
  • trokken meestal alleen rond
  • uitzonderingen: groep van 3 dieren naar de Atlantische Oceaan (30 maart), vier waarnemingen van groepen van twee
  • zomer: migreren van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan
  • in totaal 3 kalveren gespot (allemaal in juli)
  • 4 waarnemingen van individuele volwassenen oostwaarts:
    drie in september en oktober (misschien op de terugweg naar de Middellandse Zee)
    één dier op 22 mei

2017

  • 36 vinvissen, verdeeld over 25 waarnemingen (25 april tot 30 oktober)
  • trokken meestal alleen rond
  • twee waarnemingen met drie dieren
  • zeven waarnemingen met twee dieren
  • slechts 1 kalf gespot (9 juni) in gezelschap van 2 volwassenen
  • zomer: migreren van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan

Dit seizoen waren er 2 waarnemingen van individuele dieren die naar het oosten zijn gezwommen en één waarneming van een dier dat geen bepaalde richting volgde. Een daarvan was in september misschien op de terugweg naar de Middellandse Zee, waar de vinvissen de winter doorbrengen. Twee zwommen echter eind april en begin augustus richting Middellandse Zee.

2018

  • 40 vinvissen, verdeeld over 23 waarnemingen (16 april tot 21 oktober)
  • migreerden meestal alleen
  • tien waarnemingen met twee tot vijf dieren
  • vier kalveren
    • twee met telkens één volwassen dier (april, juli)
    • twee met telkens twee volwassen dieren (juli, oktober)
  • migreren in de zomer gewoonlijk van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan
  • één volwassene naar het oosten (7 augustus)

2019

  • 65 vinvissen, verdeeld over 40 waarnemingen (3 april tot 12 oktober)
  • van 3 april tot 6 augustus zwommen ze westwaarts naar de Atlantische Oceaan
  • tien waarnemingen met twee dieren
  • zes waarnemingen met drie dieren
  • één waarneming met vier dieren (30 juli)
  • kalveren tijdens 8 waarnemingen (van april tot augustus) met 1-2 volwassenen
    één kalf op 8 juli met moeder op weg naar het oosten

Van 3 april tot 6 augustus zwommen ze in westelijke richting naar de Atlantische Oceaan, zoals gebruikelijk is voor de tijd van het jaar. Tussen 30 september en 12 oktober zwommen ze naar het oosten; ze brengen de winter door vóór de kust van Frankrijk en Italië tot aan de Ligurische Zee. Eén walvis zwom in juli echter naar het oosten, twee andere in augustus; vorig seizoen was het er één op 7 augustus.

2020

  • 11 vinvissen, verdeeld over 8 waarnemingen
  • met uitzondering van één walvis (27 augustus), waarvan de zwemrichting niet werd genoteerd, waren ze allemaal op weg naar de Atlantische Oceaan, zoals gebruikelijk is voor deze tijd van het jaar
  • 3 waarnemingen van individuele dieren
  • 4 waarnemingen van 2 dieren (moeder-kalfparen)
  • 1 waarneming zonder vermelding van de zwemrichting, noch het aantal dieren

Het seizoen beperkte zich coronagerelateerd tot de periode van 1/7-7/9/2020. Daarvan konden op 26 dagen (38 %) weersafhankelijk geen tochten plaatsvinden.

2021

  • 25 vinvissen, verdeeld over 13 waarnemingen
  • op één walvis na (4 juli), wiens zwemrichting niet werd geregistreerd, waren ze allemaal op weg naar de Atlantische Oceaan, zoals gebruikelijk in deze tijd van het jaar
  • 4 waarnemingen van drie dieren (twee daarvan met kalf)
  • 4 waarnemingen van 2 dieren (één daarvan moeder-kalfpaar)
  • dus 60 procent van de waarnemingen met meer dan één dier

Het seizoen beperkte zich coronagerelateerd tot de periode van 18/6-29/10/2021. Daarvan konden op 43 dagen (32 %) weersafhankelijk geen tochten plaatsvinden.

2022

  • recordjaar: 78 vinvissen, verdeeld over 41 waarnemingen
  • 5 waarnemingen zonder registratie van de zwemrichting
  • één walvis (29/08) op weg zonder koers
  • alle andere in de richting van de Atlantische Oceaan, zoals gebruikelijk in de zomer
  • 26 waarnemingen van groepen met 2-5 dieren
    • augustus: eenmaal met kalf
    • september: tweemaal met kalf (6 september: 2 volwassenen + 2 kalveren)
    • augustus: twee groepen van vijf
  • dus 63 procent van de waarnemingen met meer dan één dier

De volledige jaarverslagen van de stichting firmm vindt u op firmm-education.