Over de nakomelingen bij orka's

door Sonja Van Den Bossche

Tekst: Brigitte; Foto's: firmm

Op 6 augustus hadden we genoeg tijd om de vrouwtjesorka Lucía met haar twee jongen grondig te observeren: Lucía ving een tonijn, die ze doorgaf aan haar ongeveer 3 jaar oude dochter Estrella. Deze van haar kant was wellicht opgedragen geworden om de kleine Manuela, die misschien toch maar een paar maanden oud was, te tonen hoe je tonijn eet. Het was heerlijk om gade te slaan hoe Estrella zich actief inzette voor deze taak. In de maand augustus zagen we tijdens vele trips 4-5 volwassen orka’s met drie kalveren (inclusief Estrella) en een pasgeborene (Manuela).

Estrella met haar opvallende rugvin

Vrouwtjesorka's worden geslachtsrijp op ongeveer 13-jarige leeftijd. Ze krijgen om de 3-12 jaar een kalf en zogen het tot 18 maanden. Moederdieren hebben twee melktieten in huidplooien verborgen. Als de baby met de bek de tepels aanraakt, wordt er melk naar buiten geperst. De melk heeft een zeer hoog vetgehalte, zodat ze niet oplost in het water. Vanaf de 18de maand begint de kleine orka zijn eigen prooi te vangen. Nog altijd wordt hij daarbij ondersteund en de volwassenen delen de prooi met hem of helpen soms door levende prooien naar de nakomelingen te brengen. De kleintjes gunnen hun moeder in de eerste maanden aldoor geen rust. Walvisbaby’s doen nauwelijks een oog dicht in de eerste maand na de geboorte en hun moeders dus ook niet. Wetenschappers van de universiteit van Californië schrijven dat de kalveren, verrassend genoeg, de slaap niet nodig lijken te hebben voor hun ontwikkeling. Pas na ongeveer een halfjaar rusten de jonge dieren ongeveer even lang als volwassen orka’s; dat is ongeveer vijf tot acht uur per dag. Voor hun moeders is dit zeker een vermoeiende tijd. Maar voor de kleintjes is deze fase zonder slaap om verschillende redenen heel belangrijk: ze moeten vaker naar de oppervlakte komen om te ademen; ze worden niet zo gemakkelijk aangevallen door roofdieren ; de beweging helpt hen om hun lichaamstemperatuur te behouden, totdat ze de blubber, de enkele centimeters dikke vetlaag, hebben gevormd.

Tussen de moeders en hun kroost bestaat er een zeer nauwe band. Onderzoekers hebben vaker gemerkt dat moeders geen afscheid wilden nemen van hun dode nakomelingen. Een moederorka in Canada liet haar baby 17 dagen lang niet los en droeg hem met zich mee, om te voorkomen dat hij in de zee zou verdwijnen.

De orkagroepen hebben een matriarchale structuur. Er is het vrouwelijke leiddier samen met de nakomelingen. Ook de zonen blijven hun leven lang samen met de moeder. Ze verlaten de groep alleen om te paren en keren daarna weer terug. Hun nakomelingen groeien dus op in een andere groep. De kalveren van de dochters blijven in de groep en worden door de wijfjes samen verzorgd. Ook andere vrouwelijke orka’s spelen dikwijls ‘babysitter’. De baby’s leren van de volwassen walvissen door observatie en imitatie. De kennis wordt van generatie op generatie doorgegeven. De hele groep profiteert van de ervaringen en de kennis van de oudere vrouwtjes. Ze spelen belangrijke rollen bij de jacht, kennen de beste jachtgronden. Orka’s over de hele wereld hebben verschillende gedragswijzen, prooien en jachtmethoden. Bij het doorgeven van deze complexe cultuur spelen de grootmoeders een belangrijke rol. Vrouwtjesorka’s worden onvruchtbaar op ongeveer 40-jarige leeftijd, maar kunnen 90 jaar worden. Onderzoeksteams van verschillende universiteiten in Engeland vermoeden dat orka’s de langste niet-menselijke menopauze hebben. Maar waarom? De onderzoekers denken dat de ouderen in de voortplantingscompetitie misschien onderdoen voor hun dochters en kleindochters en daarom in de menopauze komen. Als ze geen eigen nakomelingen meer hebben, kunnen ze echter zorgen voor de jongen van hun dochters en hen bovendien helpen van voedsel voorzien. Voor het voortplantingssucces van de soort lijkt dit een belangrijke bijdrage te leveren.

Ga terug