Gasten op het feest op 27 juli 2013

Tekst en foto’s: Malcolm Hayday CBE, gast van firmm

Ik kom al meer dan 5 jaar naar Tarifa, niet aangetrokken door het kitesurfen of de hedonistische feesten, maar door een aantal wezens, die al lang voordat we op zulke ideeën kwamen, hier waren: de walvissen en dolfijnen van het zeegebied, dat wordt afgebakend door de Straat van Gibraltar. Vijf jaar geleden namen we deel aan een firmm-tocht, om orka’s te vinden, maar we ontdekten in plaats daarvan dolfijnen en grindwalvissen. Na een heel aangename inleiding en tijdens elke tocht waren deze zeezoogdieren altijd een genot om naar te kijken, maar er ontbrak iets. Zaterdagochtend laat, 27 juli, uitten de grienden aan ons hun plezier om ons te zien. Ze spyhopten en de jongen sloegen met hun vinnen tegen het water en doken voor kortere en langere tijd onder. Het viel ons zwaar hen te verlaten, maar we moesten; de zee werd ruwer en we moesten terugkeren naar Tarifa. We beseften nauwelijks, dat de dolfijnen en grindwalvissen maar een voorsmaak waren van wat zou volgen.

Het weer was marginaal, maar firmm schakelde twee boten in, om de orka’s te volgen. Een wijze beslissing, omdat het weer verbeterde, naarmate de tocht vorderde. Er zijn andere, commerciële touroperators in Tarifa, maar zij varen met grotere boten, minder wendbaar en op een kleinere afstand van de zeezoogdieren. Om 14:00 u vertrokken we en we baanden ons een weg door een woelige zee. We zetten koers naar de plaats, waarvan het team wist, dat we daar de Marokkaanse vissers zouden aantreffen op zoek naar rode tonijn. Een uur later hadden we ze gevonden. Vergeet alle gedachten aan ingeblikte tonijn of zelfs tonijnsteaks bij je lokale supermarkt. Deze tonijnen zijn groot! Groot genoeg voor een boot van 2 man, om hun eigen leven te riskeren, om een vangst in veiligheid aan land te brengen. (Elke boot lokt ze met een metalen vislijn voorzien van één enkel aas.) Eens aan de haak geslagen, kan de tonijn de boot met een bepaalde snelheid in een ongewenste richting meenemen. Vele mannen gebruiken alleen hun blote en steeds meer verscheurde handen, om hun gewaardeerde buit aan land proberen te brengen. Houd er ook rekening mee, dat het ramadan was, een tijd, waarin vele vissers overdag vasten, waardoor ze verzwakt met hun prooi vechten. Maar vandaag, net als vele dagen op het hoogtepunt van het tonijnseizoen, hadden ze concurrentie. Misschien wel twee dozijn van de meest meedogenloze moordenaars, die door de zeeën sluipen. De orka’s.

  

Dit alles gebeurt midden in één van de drukst bevaren scheepskanalen ter wereld, met veerboten en supertankers, om niet te spreken van plezierboten, die het beeld vervolmaken.

Terwijl we de vissersboten naderden, leek er een gevoel van opwinding te ontbreken 5 jaar geleden. Algauw kwam de aankondiging vanuit het kraaiennest, dat er vooraan twee orkavinnen te zien waren. Maar rondkijkend, konden we allemaal blaaswolken en vinnen van orka’s uit méér dan één richting zien. Een groot deel van het geweld speelt zich af onder de golven. Maar dat maakt het gebeuren niet minder dramatisch. De orka’s verplaatsen zich hetzij in groepen van 3 of meer individuen of alleen. Een tonijn wordt door een visser ongeveer 200 meter van de boot aan de haak geslagen. Het team van 2-3 vissers haalt dan de lijn in. Ze werken sneller en sneller, als de aanwezige orka’s binnen bereik komen. De orka’s verdwijnen onder de golven. We wachtten met ingehouden adem. Eén orka zou kunnen bovenkomen met zijn bek gevuld met plakken tonijn. Soms is het spitsvondiger. Alleen wanneer de tonijn wordt opgehaald, wordt de omvang van de schade, toegebracht door de orka, zichtbaar. Voor sommige vissers zal alleen de kop overblijven, terwijl de zee rond hun kleine boot rood wordt gekleurd door het bloedbad. Eén blijvende herinnering is een groep boten, bijna als de legendarische, Amerikaanse wagentrein, maar in die scène bevinden de aanvallers zich gewoonlijk aan de buitenkant. Hier zwom een grote orka in het midden van de kring en hij kon kiezen voor welke aan de haak geslagen tonijn hij zou gaan.

   

Een normale firmm-tocht beperkt de tijd, die men met een kudde doorbrengt, uit respect. Hier zijn de regels anders. We vertoefden meer dan anderhalf uur tussen de orkasubkuddes. Ik kan niet zeggen, dat ze zich niet bewust waren van onze aanwezigheid. Ik kan zeggen, dat hun prioriteiten ergens anders lagen: zich tegoed doen aan rode tonijn, waar iemand anders al het harde werk had gedaan, om ze te vangen.

Ik heb de speelse zeezoogdieren in de Middellandse Zee gezien; ik heb de vriendelijke potvisreuzen op de Azoren ontmoet. Maar niets bereidt je voor op de sluwheid, de listigheid, hun dreigende aanwezigheid (waarom werd de melodie van de film  „Jaws” niet door de luidspreker van de firmm Spirit gespeeld?) De pure vastberadenheid, waarmee de orka’s rondtrekken, om zich vol te proppen met rode tonijn. Oudere familieleden, die de jongere de fijne kunst leren. Op de één of andere manier slagen de vissers erin te glimlachen en te wuiven naar de toeschouwers, terwijl ze weten, dat het inkomen van vandaag verloren is. Dit is niet David Attenborough, noch een tv-documentaire. Dit is het dagelijkse ritueel van leven en dood. Dit is een heel ander soort walvisachtigen. Niet voor niets worden ze in het Engels ‘killer whales’ genoemd. Doch, net zoals de Marokkaanse vissers ze accepteren in het grote schema van de dingen, zo zouden wij hun macht en ja, hun schoonheid, moeten waarderen.

   

Als je, zoals ik deed 5 jaar geleden, gaat en de orka’s niet ziet, geef dan niet op. Ga terug. Ik beloof je, dat je niet alleen zult worden beloond, maar je zult worden achtergelaten met beelden, die je voor altijd zullen bijblijven. Wij waren bevoorrechte gasten van alle leeftijden op het feest van de orka’s.