Familie-ontmoeting met zwaargewichten

Tekst: Pia Ackermann en Andrea Stampfli, Foto's: Thomas Brückmann, Benjamin Dieckmann, Monika Wittwer en Eduardo Montano Peralta

Elk jaar in februari schaart ze ze allemaal rond zich, de oude en nieuwe vrienden van de stichting firmm. Katharina Heyer roept en ze komen. De enen, om Katharina weer te zien, een handje te helpen en met hun bijdrage tot het vlotte verloop hun loyaliteit aan een goed doel te tonen. De anderen, omdat hun laatste ontmoeting met de walvissen en dolfijnen in vrijheid al langer voorbij is en ze zo in contact blijven. En de laatste groep wil zijn herinneringen aan de vakantie in 2013 weer doen herleven en de activiteiten van firmm verder volgen. Allen hebben ze een gemeenschappelijke interesse: de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar.

   

    

De avond verloopt in goede banen; het is ook al de 16de firmm-ontmoeting. Daarin ligt minstens een deel van het succesgeheim – hoe anders kon het bij het latente overaanbod aan ontspanningsmogelijkheden lukken, om ook dit jaar alweer ongeveer 300 personen naar Aarau te lokken?

Katharina vertelt over de belangrijkste gebeurtenissen van het afgelopen seizoen in Tarifa en toont de nieuwste foto’s en films over de ontmoetingen met de dieren in hun bedreigde habitat. Mevrouw prof. dr. Patricia Holm stelt dit jaar de orka’s voor en dr. Jürgen Holm weet het publiek ondanks de schijnbaar droge materie te boeien met interessante analyses van de firmm-databank.

   

Ongeremde toeristenstromen, afscheid van Curro en de belevenis van de eeuw

Ondanks een verkoudheid leidt Katharina soeverein de avond. Ze vertelt over het werk in het door crisis geplaagde Spanje, over de grote media-aandacht tijdens het vorige seizoen, dat slechts 500 toeristen minder dan in het voorjaar met firmm uitgevaren zijn, en dat Sea Shepherd in de tweede helft van juni 2014 een actie in Tarifa plant.

In totaal werden in het seizoen 2013 met een vergelijkbaar aantal tochten minder dieren gezien, vooral minder grindwalvissen. Dit zijn de exacte cijfers van alle waarnemingen van het seizoen 2013:

  

Google maakt het mogelijk: Martin König heeft een virtuele rondleiding door alle drie de firmm-locaties in Tarifa gecreëerd, die eindigt met de boottocht. Meteen voel je de zon op de huid, ruik je de zee en hoor je de bevelen, wanneer de „Spirit“ vertrekt. Dat geeft in ieder geval het gevoel van de partij te zijn.

    

Over de twee bergingsacties van de gewonde schildpadden informeerde het firmm-nieuws uitvoerig - „Dolores“, door Eduardo met veel inzet gered, heeft het overleefd. Ook over Curro en hoe het hem sinds zijn blessure door een scheepsschroef in het jaar 2008 vergaan is, was veel te lezen op de website. Helaas is hij sedert geruime tijd vermist en het is waarschijnlijk, dat aan zijn strijd een einde is gekomen. Een bijzonder spektakel werd geboden aan de gasten in april, toen drie potvissen tijdens de paring meer dan een uur lang konden worden geobserveerd (meer hierover in de Blog door Alicia Lipsky).

„15 jaar walvissen tellen en gegevens verzamelen - is dat nodig?“

Een statisticus beantwoordt deze vraag spontaan met „Ja !”, zou men veronderstellen. Maar Jürgen Holm legt aan het geïnteresseerde publiek uit, hoe een degelijke gegevensverzameling kan worden gebruikt om vragen of theorieën, die voortkomen uit recente ontwikkelingen, te beantwoorden. Aan het begin staat altijd een hypothese; in het gepresenteerde voorbeeld is dat het vermoeden van firmm-bioloog Jörn Selling, dat de vier nieuwe havens van Tanger Med de verblijfplaats van de residente grindwalvissen beïnvloeden. Maar hoe?

   

   

Uit het omvangrijke gegevensmateriaal, dat firmm in de afgelopen 15 jaar heeft verzameld, selecteert Jürgen de relevante gegevens, die een verklaring voor de verblijfplaats van de grienden sinds 2007 (ingebruikname van de vier nieuwe havens) mogelijk maken. Het blijkt, dat de grindwalvissen hoofdzakelijk in het gebied gebleven zijn, maar groepen met jongen tendentieel uitwijken naar het westen. Dit kan betekenen, dat ze liever de spanning, om de orka’s tegen te komen, erbij nemen dan de jongen bloot te stellen aan de gevaren in de buurt van de haven. De mening over het territorium van de grindwalvissen moet evenwel worden gerelativeerd. Afgezien van het feit, dat de waarnemingsplaatsen niet noodzakelijk overeenkomen met het verspreidingsgebied, begint firmm sinds 2011 in het algemeen met de zoektocht naar zeezoogdieren verder naar het westen (voorwaarde Tanger Traffic). Ook de stroming kan een rol spelen, net als de korte overlapping met de orkawaarnemingen. Kortom constateert Jürgen: de gestructureerde observaties in de firmm-databank zijn een schat, die talrijke vragen en analyses, vooral over biologie en gedrag op de tijdas, toelaten. Voor een ondubbelzinnig oordeel over de impact van de nieuwe havens op de gebieden van de grienden is het echter nog te vroeg.

  

Orka's in de Straat van Gibraltar

Aan het begin van haar voordracht over de orka’s in de Straat van Gibraltar geeft mevrouw prof. dr. Patricia Holm wat algemene informatie over de zwaardwalvissen. Hun enige vijand is de mens. Hun status is volgens de internationale Rode Lijst „bedreigd“. Over hun cultuur is tamelijk veel onderzoeksmateriaal voorhanden, bv. over hun jachtgedrag of hun communicatie. Orka’s communiceren in hun groepen (5 – 70 dieren) in verschillende dialecten. Omdat orka’s de meeste tijd met het zoeken naar voedsel doorbrengen, hebben verstoringen op middellange en lange termijn een nadelige invloed. We kunnen nog weinig zeggen over de indeling in verschillende ecotypes. Het is bekend dat de afzonderlijke populaties zich niet met elkaar vermengen.

    

In de Straat van Gibraltar kennen we drie groepen. Daarvan zijn 32 dieren aan de hand van hun foto-ID duidelijk te herkennen. Het is niet bekend waar ze gedurende het hele jaar verblijven. Maar in de zomer duiken ze in de Atlantische Oceaan vóór Tarifa op, om jacht te maken op de rode tonijn. Daarbij happen ze vaak de tonijn van de vissershaak. Het buitgemaakte stuk is echter klein, zoals blijkt uit onderzoeken. Op de getroffen vissers uit Marokko kan elk verlies zwaar wegen. Maar als we bedenken, dat 85 % van de totale tonijnvangst in de Middellandse Zee op Japanse borden belandt, dan worden alle onderzoeken overbodig.

    

Tijdens de pauze kookte de ploeg van het Gärtnerhaus voor ons warme tortelloni met een fijne paddestoelensaus. De koude vlees- en kaasborden hadden de vele vrijwilligers onder leiding van Caroline Burger bereid.

    

  

 

Na de pauze

Nadat iedereen zijn hart kon ophalen aan een fijne „Znacht” (komt van „zu Nacht” (=’s avonds); dus avondeten) of zich ook gewoon met koffie en koeken kon versterken, gaat Katharina na de pauze met de dankbetuigingen verder. Haar woorden van dank zijn gericht aan alle mensen die firmm actief hebben gesteund – of op de achtergrond (stichtingsraad / onderzoek / borgstellingen / website, enz.) of ook direct aan het front (medewerkers ter plaatse, bootbemanning, vrijwilligers).

    

Daarnaast vermeldt Katharina, dat de website 296.890 keer werd aangeklikt en we moeten er vooral op letten, dat de Spanjaarden hier nu met 18,38 % op de tweede plaats staan en hun kliks meer dan verdubbeld zijn. Deze onlangs sterk toegenomen belangstelling kan Katharina niet uitleggen, maar ze is erg blij het te merken. De website wordt duidelijk nog altijd het meest aangeklikt vanuit Duitsland. Vanuit Zwitserland wordt de site met 15,8 % het derde meest aangeklikt.

Katharina benadrukt duidelijk ook trots, dat de firmm-boten veruit de properste en best onderhouden boten in de haven zijn.

   

Nieuws over het Marokkoproject

Andermaal hebben zich grondige veranderingen voorgedaan. Het nieuwe Sanctuary is gepland in dezelfde baai, waar ook de oude haven ligt. De oude haven wordt momenteel gesaneerd en opgewaardeerd. Rechtover deze baai zal het nieuwe Sanctuary komen. Ook hier zijn er al dammen in de zee, die een eerste bescherming voor gewonde dieren en eventuele boten zouden bieden. Tevens heeft de gouverneur zelf de bouw van nog een dam ter bescherming van de dolfijnen en van de boten voorgesteld.

Opnieuw zal het Dolphin Sanctuary-project een andere naam krijgen. De hoofdreden hiervoor is dat Marokko geen invoer van dolfijnen, d.w.z. geen grote tuimelaars uit het buitenland, meer wil toestaan. Deze wordt onderbouwd met de angst voor epidemieën. Katharina heeft dit bericht natuurlijk aanvankelijk geschokt. Hoe moet het project worden voortgezet, als er geen dolfijnen uit de aquaria meer kunnen worden gered?

Toch heeft Katharina weerom besloten, voor het eerst te luisteren waar de Marokkaanse ideeën naartoe gaan en erachter te komen, hoe definitief het invoerverbod werkelijk is. Hiervoor verklaart ze allereerst de achtergronden. Beginnend met ACCOBAMS, een multilaterale milieuovereenkomst, die in Monaco werd ondertekend en sinds 1 juni 2001 van kracht is. Daarbij gaat het om een door Monaco aangegane overeenkomst voor de bescherming van de walvissen van de Zwarte Zee, de Middellandse Zee en de aangrenzende Atlantische zones.

Nu, van 5 – 8 november, werd in Tanger de 5de conferentie van alle verdragspartijen gehouden. 70 deelnemers uit 18 landen (regeringsorganisaties, ACCOBAMS’ partners en andere wetenschappelijke organisaties en instellingen) waren aanwezig. En de conferentie benoemde Marokko tot bestuurslid voor de komende 3 jaar. Ook ACCOBAMS is kritisch ingesteld tegenover de invoer van dieren. Nu staat de nieuwe leidster van de INRH (dienst die bevoegd is voor alles wat te maken heeft met water) ook als secretaresse aan het hoofd van ACCOBAMS. Daarom zal er wellicht niet aan de invoer van dolfijnen te tornen vallen. Maar de INRH is al jaren zeer ambitieus en heeft veel nieuwe laboratoria ingericht met het doel om continu waterstalen en ook dierstalen te kunnen analyseren en zo de kwaliteit van het water te onderzoeken en epidemieën te voorkomen. De koning (Mohammed VI van Marokko) is persoonlijk naar de opening van de nieuwe INRH-zetel in Tanger gekomen.

  

De bevoegde directeur is nu op zoek naar een partner om een museum over de verscheidenheid van de oceanen, de zeebewoners en de heersende gevaren en bedreigingen in te richten. Financieel zou niet veel worden bijgedragen, maar er is een reuzenvoorraad skeletten en tentoonstellingsvoorwerpen beschikbaar. Het museumproject heeft voor de Marokkanen 1ste prioriteit. firmm zou daar dan ook een opvangcentrum voor gestrande dieren kunnen oprichten. Bovendien willen de Marokkanen, dat er door firmm een walvisobservatie wordt aangeboden in precies dezelfde mate als in Tarifa. Blijkbaar heeft de verantwoordelijke biologe firmm een hele dag gevolgd op zee en ook over de inleidingen een persoonlijke mening gegeven. Ze benadrukt daarbij, dat ze net zo’n respectvolle walvisobservatie met passende voorafgaande informatie wil bieden en dus voor haar alleen firmm in aanmerking komt. Katharina daarentegen wil geenszins weer een walvisobservatie organiseren, om daardoor andere respectloze aanbieders de deur open te zetten voor een eigen bedrijf. De dieren zouden alleen nog maar meer worden verstoord dan. Maar het hoofd van de INRH wil uitsluitend firmm een licentie voor walvisobservatie verlenen. Katharina, Hanae en Rachid werken nu een samenwerkingsakkoord uit, waarin al deze voorwaarden zijn vastgelegd. Deze overeenkomst heeft de hoogste prioriteit in maart.

Het nieuwe Sanctuary zal dus in de volgende mate mogelijk zijn:
- museum
- opvangcentrum voor gestrande dieren
- walvisobservatie met informatie voor de bezoekers

 

Katharina garandeert alle schenkers, dat het al gedoneerde  geld nog steeds volledig beschikbaar is en daarna voor het opvangcentrum zal worden gebruikt.

Potvisparing

Nu toont Katharina ons een korte film over een potvisparing, die ze kon filmen op een tocht. Het hele gebeuren duurde meer dan 1 uur. Er waren 3 potvissen aanwezig en ongeveer 80 grienden en 50 grote tuimelaars lieten zich het spektakel (evenals de mensen op de boot) niet ontgaan. Een ontmoeting, die ons echt onder de huid ging zitten en unieke indrukken achterliet.

Meer feiten

Meret Kübler aan de kantonschool te Winterthur heeft een eindexamenwerk en Carmen Dunst haar verdiepingswerk / onderscheiding geschreven telkens over de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar.

Op 5 Zwitserse beurzen hebben meer dan 40 vrijwilligers geïnformeerd over de boottochten en de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar.

Doris en Kurt Farner zullen weer de organisatie van het SUISSE Caravan Salon, dat van 23 tot 28 oktober 2014 in Bern wordt gehouden, op zich nemen. Zij zoeken nog vrijwillige standhulpen. Gelieve u aan te melden via farnerdo@gmail.com

17 grindwalvissen, 5 dolfijnen en 2 orka’s kunnen nu worden geadopteerd.

Verder bedankt Katharina verschillende mensen, bedrijven en media, die firmm hebben ondersteund door grote daden, betalingen in natura of publicaties.

Tot slot verwijst Katharina nog naar de volgende firmm-ontmoeting, die op 21 februari 2015 plaatsvindt.