Een zeldzame gast
door Sonja Van Den Bossche
Tekst: Brigitte; Foto: firmm; Tekening: wale.info
Op 19 juli om 20:35 tijdens de laatste tocht van de dag hadden we het zeldzame geluk een dwergvinvis (Balaenoptera acutorostrata) te zien. Dat gebeurt hier in de Straat van Gibraltar niet te vaak. Om precies te zijn, tot nu toe maar 27 keer sinds het 25-jarige bestaan van firmm.
In sommige jaren zagen we helemaal geen dier van deze soort, soms één en slechts in één jaar bezochten ze ons 4 maal (2003) en in drie jaren 3 keer (2013, 2014 en 2018). Altijd zwommen ze in westelijke richting, behalve 2 maal in oostelijke, 1 keer in zuidoostelijke en 6 maal is er geen richtingaanwijzing. Eén keer draaide een dwergvinvis op zijn weg naar de Atlantische Oceaan zich even om en zwom een halve mijl in de richting van de Middellandse Zee, om vervolgens weer een draai van 180° te maken en zijn weg naar het westen te vervolgen. Dwergvinvissen en (gewone) vinvissen eten niet in de Straat van Gibraltar; we zien ze alleen op doorreis.
Hij heeft een donkergekleurde rug en een lichte buik. Bij de geboorte is hij 2,8-3,5 meter lang en weegt hij 450 kg; hij kan 60 jaar oud worden. Typisch zijn de twee witte banden rond de flippers (borstvinnen) van de noordelijke dwergvinvis (Balaenoptera acutorostrata), waaraan men hem zou kunnen identificeren, maar die zelden op het wateroppervlak te zien zijn. De zuidelijke dwergvinvis (Balaenoptera bonaerensis) vertoont zulke witte strepen niet.
Op zee kan hij gemakkelijk worden verward met een jonge vinvis (ter vergelijking: een vinvis kan tot 22 meter lang worden, dus meer dan twee keer zo groot als de dwergvinvis. De geboortelengte en het geboortegewicht van een vinvis liggen bij 6,5 meter en 1,5 ton). Bij het determineren van de soorten in de oceaan is de lengte een goede houvast, want een jonge vinvis zwemt gewoonlijk niet alleen. Daarom ligt bij deze grootte eerst het vermoeden voor de hand dat het om een dwergvinvis gaat. Bovendien laat de dwergvinvis bij het bovenkomen af en toe zijn „neus" zien, wat de vinvis niet doet. De lijn van zijn bovenkaak is daarenboven scherper dan die van de vinvis.
Het door ons waargenomen dier zwom niet in een rechte lijn, maar was veeleer onrustig en veranderde dikwijls van koers. Dit maakte het voor ons des te moeilijker om het terug te vinden, nadat het telkens voor een paar minuten was ondergedoken. (Dwergvinvissen kunnen minstens 15 minuten lang duiken; doorgaans komen ze alle 6 tot 12 minuten aan de oppervlakte.)
Hij is de kleinste van de vinvissen. De vinvissen zijn een familie van de baleinwalvissen (de andere zijn de echte walvissen, de grijze walvissen en de dwergwalvissen, waarbij de laatste twee uit slechts één enkele soort bestaan). Naargelang de soort hebben ze 10-100 keelplooien (groeven), die 2,5-5 cm diep zijn en hen helpen om veel water met voedsel in de keelzak op te nemen. Wat hen onderscheidt van de tandwalvissen is dat ze geen tanden hebben, maar baleinen, die aan het gehemelte van de bovenkaak hangen en functioneren als een filter, en twee blaasgaten in het midden van de kop hebben. Tandwalvissen daarentegen hebben maar één blaasgat. (Dwergvinvissen hebben 230 tot 360 korte, witte, crèmekleurige baleinplaten aan elke kant van de bek en 50 tot 70 keelplooien. De blaaswolk van een dwergvinvis heeft de vorm van een struik en is tussen 2 en 3 meter hoog. (Bron: NOAA))
Volgens het boek van Marc Carwardine (Whale Watching in Britain and Europe) is de dwergvinvis de meest bejaagde baleinwalvis door commerciële walvisvaarders in Noorwegen, IJsland en Japan. In het walvisseizoen van dit jaar werd het aantal van deze walvissen, dat mag worden gedood, tot 1.000 verhoogd in Noorwegen; Japan heeft zich vastgepind op 160 en IJsland op 217. Het goede nieuws is dat IJsland deze huidige vangstquota niet meer verlengt en vanaf 2024 de walvisvangst volledig wil beëindigen.
Volgens de IUCN (International Union for Conservation of Nature - Internationale Unie voor Natuurbescherming) is de huidige bedreigingsstatus van de dwergvinvis 'least concern', dus niet bedreigd. De evolutie van de populatie wordt gerapporteerd als onbekend en het aantal volwassen individuen in de wereld wordt geschat op 200.000.